Foto Galatasaray / SALT Galata

Açık Arşiv 1
Foto Galatasaray
Araştırmacı/Sanatçı: Tayfun Serttaş
1 Kasım 2011 – 8 Ocak 2012
SALT Galata

Foto Galatasaray projesi, 1935’ten 1985’e kadar Beyoğlu Galatasaray’daki mütevazı stüdyosunda kesintisiz olarak fotoğrafçılık yapan Maryam Şahinyan’ın (1911, Sivas-1996, İstanbul) tüm mesleki arşivinin yeniden görselleştirilmesi üzerine kuruludur. Arşiv, Cumhuriyet sonrası İstanbul’un sosyo-kültürel haritasında gerçekleşen demografik dönüşümler ve tanıklık ettiği tarihsel dönem açısından benzersiz bir envanter olduğu kadar İstanbullu bir kadın stüdyo fotoğrafçısının yarım asırlık mesleki kariyerinin kronolojik bir iz düşümü niteliğindedir. Birinci Dünya Savaşı sonrasında Balkanlardan göç eden bir aileden devraldığı körüklü ahşap fotoğraf makinesi ve 1985’e dek kullanmaya devam ettiği siyah-beyaz tabaka filmlerle Şahinyan, fotoğrafın geçirdiği tüm teknolojik dönüşümlere ve popüler gereksinimlere karşın âdeta zamanı askıya almış, teknik ve estetik prensiplerinde en küçük bir değişiklikliğe gitmeksizin emsalsiz bir görsel bütünlük yaratmıştır.

Foto Galatasaray’ın, tamamı siyah-beyaz negatif ve cam negatiflerden meydana gelen fiziksel arşivi, İstanbul’un yakın dönem klasik fotoğraf stüdyolarından bugüne eksiksiz şekilde ulaşabilmiş en nadir örneklerdendir. 1985’te Şahinyan’ın stüdyoyu devretmesinin ardından el değiştiren arşiv, Aras Yayıncılık’ın sahibi Yetvart Tomasyan’ın deposuna taşınmıştır. 25 yıllık bir bekleyişin ertesinde arşivde yer alan 200 bine yakın negatif, sanatçı/araştırmacı Tayfun Serttaş’ın oluşturduğu bir ekip tarafından iki yıllık bir sürede tasnif, temizlik, sayısallaştırma, sayısal restorasyon ve kategorizasyon aşamalarından geçerek korunmaya alınmıştır.

Foto Galatasaray; Phebus, Andriomenos ya da Sabah gibi 19. yüzyıldan beri tanınan kimi seçkin fotoğraf stüdyoları kadar görünür olmamakla birlikte, stüdyonun sürekliliğini sağlayan orta ve alt sınıfların temsili açısından özel bir konuma sahiptir. Şahinyan’ın kadın, Ermeni ve dindar kimliği üzerinden sıkı sıkıya ilişkilendiği çevresi, diğer tüm İstanbul stüdyolarından farklı olarak Foto Galatasaray’ın daimi müşteri portfoyünün sosyolojik zeminini belirler. Dört adet abartısız vesikalık dışında kendisine ait neredeyse hiç fotoğrafı bulunamayan Şahinyan, yaşamı boyunca fotoğraf makinesinin ardında kalarak her biri dikkat isteyen yüz binlerce fotoğraf çekip rötuşlamış, banyo ettiği tüm filmleri dikkatle numaralandırarak tarihlendirmişti. Yarım asırlık bir zaman dilimi içerisinde verdiği bu hizmet ile kent merkezindeki etnik, sosyal, kültürel, dinsel ve ekonomik dönüşümün tarafsız bir izleğini sürmüştü.

Öznelerinin itinayla hazırlandıkları önemli merasimleri birer anı nesnesine dönüştüren fotoğraflardan sıradan vesikalıklara uzanan değişik içerikteki mizansenler, kültürel temsiliyet ihtiyacının yakın dönemin gündelik yaşam döngüsü içerisinde ne denli büyük anlamlar ifade ettiğinin kanıtıdır. 1942 Varlık Vergisi’nden 1974 Kıbrıs Savaşı’na farklı siyasal dönemleri içeren arşiv, kronolojiyle ters orantılı olarak İstanbul’da Rum, Yahudi ve Ermeni toplumları seyrelirken Anadolu’dan yeni göç edenlerin çoğalmasına; giyim kuşam, aksesuvar ve saç modeli değişikliklerinden kent hayatındaki sınıfsal ve demografik yapıların dönüşümüne, şehre adaptasyon sürecinin kuşaklar arasında yol açtığı farklılaşmadan toplumsal cinsiyet normlarının fotoğrafa yansıyan prototiplerine ve elbette bir kadın fotoğrafçı olarak Şahinyan’ın estetik alışkanlıklarına kadar farklı ilgilere açıktır.

Tayfun Serttaş’ın bilimsellik, merak ve rastlantısallığı bir araya getiren tutkulu araştırmacılığı, Yetvart Tomasyan’ın Foto Galatasaray’a dair anıları ve araştırma sürecine katılan asistanların projeye ilişkin hikâyelerini anlatan videolarla birlikte sunulan sergide, Serttaş tarafından hazırlanan enstelasyon binlerce imgeyi bir anlatı ve bir görme biçimine çevirecek.

Proje kapsamında ayrıca, Aras Yayıncılık tarafından, Serttaş’ın editörlüğünde hazırlanan kapsamlı bir kitap yayımlanacak. Öte yandan arşiv, 2012’de online olarak kamusal katılıma açılacak ve Foto Galatasaray stüdyosunda fotoğraf çektirmiş on binlerce kişinin kimliklendirilmesi sürecine geçilecek.

Açık Arşiv Hakkında

Bir Açık Arşiv projesi olarak Maryam Şahinyan’ın fotoğrafları üzerinden yeni bir yakın tarih okumasına olanak tanıyan Foto Galatasaray, tarihsel kesintilerle derinden etkilenen toplumsal hafızaya ilişkin kural koyucu saptamalar üzerine eleştirel bir yaklaşım geliştirmeyi amaçlamaktadır.

SALT Araştırma’nın seçilmiş projeleri, SALT Galata’da bu konuya adanmış olan Açık Arşiv mekânında sergilenerek yorumlanmaya açılmaktadır. sergisi ile başlayan Açık Arşiv projesi, arşiv, demokrasi ve şeffaflık arasındaki muhtemel ilişkiyi irdeler ve arşiv olgusunun son yıllarda internet teknolojileriyle birlikte dağıtık ağlar üzerinde, katılımla zenginleşen ve çoklu kullanım sayesinde sürekli geliştirilen bir olguya dönüştüğü fikrini vurgular.

SALT, sürdürdüğü projeleri tartışmanın seyrine bırakarak arşivin hiçbir zaman tamamlanmayacak bir olgu olduğunu kabul eder ve ancak kullanıcıyla kesişim noktasında değer kazanabileceğini varsayar.



Open Archive 1
Foto Galatasaray
Researcher/Artist: Tayfun Serttaş
November 01, 2011 – January 08, 2012
SALT Galata

The Foto Galatasaray project is based on the re-visualization of the complete professional archive of Maryam Şahinyan (Sivas, 1911 – İstanbul, 1996), who worked as a photographer at her modest studio in Galatasaray, Beyoğlu uninterruptedly from 1935 until 1985. The archive is a unique inventory of the demographic transformations occurring on the socio-cultural map of İstanbul after the declaration of the Republic and the historical period it witnessed; it is also a chronological record of a female İstanbulite studio photographer’s professional career. Armed with the wooden bellows camera she took over from a family that immigrated from the Balkans in the aftermath of the First World War and the black-and-white sheet film she continued to use until 1985, Şahinyan, in a sense, arrested time – both against the technological advancements photography was experiencing and contemporary trends. In the end, she created an unparalleled visual coherence without compromising her technical and aesthetic principles.

Consisting entirely of black-and-white and glass negatives, the physical archive of Foto Galatasaray is a rare surviving example of the classical photography studios of İstanbul’s recent past. Changing hands after Şahinyan left the studio in 1985, the archive was transferred to a storehouse belonging to Yetvart Tomasyan, owner of Aras Publishing. Twenty-five years later, approximately 200,000 negatives in the archive were, over the course of two years, sorted, cleaned, digitized, digitally restored, categorized and protected by a team under the direction of artist/researcher Tayfun Serttaş.

Foto Galatasaray was never as visible as some of the elite photography studios, famous since the 19th century, like Phebus, Andriomenos or Sabah. Nonetheless, it played an important role in representing the middle and lower classes that ensured the continuity of the studio. Şahinyan was a devout Armenian woman, and her identity created a closely-knit circle that determined the sociological basis of Foto Galatasaray’s clientele, setting it apart from İstanbul’s other studios. Except for four understated passport photos, no photographs exist of Şahinyan herself, who throughout her life remained behind the camera, scrupulously taking hundreds of thousands of photographs, retouching them, and painstakingly numbering and dating each film she developed. Spanning half a century, her work impartially traces the ethnic, social, cultural, religious and economic transformations taking place at the center of the city.

From ordinary passport photos to photographs that turn important ceremonies, for which the subjects prepared with great care, into memorabilia, Foto Galatasaray’s mise-en-scènes offer proof that the need for cultural representation within the rush of daily life has in recent decades been of great importance. The archive covers various political periods, from the 1942 imposition of Turkey’s Capital tax to the war against Cyprus in 1974. It also reflects a wide range of interests including the decrease in İstanbul’s Greek, Jewish and Armenian populations as immigration from Anatolia increased; changes in dress, accessories and hair styles; the transformation of class and demographic structures in urban life; differences between generations created by adaptation to the city; prototypes of gender; and, naturally, the aesthetic preferences of Şahinyan as a female photographer.

Presenting Tayfun Serttaş’s passionate research, which with a scientific approach brings together curiosity, coincidence, Yetvart Tomasyan’s memories of Foto Galatasaray and the stories of research assistants, the exhibition also features an installation by Serttaş that will turn thousands of images into a narrative and way of seeing.

In the context of the project, Aras Publishing will publish a comprehensive book edited by Serttaş. The archive itself will be open to online public participation in 2012, when the tens of thousands of people photographed at Foto Galatasaray may be identified.

About Open Archive

As an Open Archive project, Foto Galatasaray makes new readings of recent history possible through the examination of Maryam Şahinyan’s photographs. It aims to develop a critical approach to preconceived ideas around social memory deeply marred by historical discontinuities.

The selected projects of SALT Research are exhibited and presented for interpretation in Açık Arşiv [Open Archive], located at SALT Galata and dedicated specifically to this subject. Starting with Foto Galatasaray, the Open Archive project explores possible relationships between archives, democracy and transparency. SALT supports the notion that archives can be revolutionized on distributed networks and with the participation of a multitude of users. The archive is never "complete" and is of value only when offered for public use.